WHĐ (31/12/2022) – Trong thời gian qua, các thành phần Dân Chúa trong Giáo hội Việt Nam rất tích cực tham gia vào tiến trình thỉnh ý cấp giáo phận cho Thượng Hội đồng Giám mục năm 2023. Nhờ sự tích cực tham gia này mà một tiến trình biến đổi theo tinh thần hiệp hành cũng đang được diễn ra trong khắp các giáo phận Việt Nam. Sự biến đổi này rất phù hợp với tinh thần và mục đích mà Thượng Hội đồng hướng đến: “Giai đoạn cấp giáo phận này là cơ hội để các giáo xứ và giáo phận gặp gỡ, cảm nghiệm và cùng nhau thực hiện những bước đường hiệp hành, nhờ thế khám phá hoặc phát triển các phương cách và con đường hiệp hành phù hợp nhất với bối cảnh địa phương, và cuối cùng điều này sẽ trở thành phong cách mới của các Hội thánh địa phương trên con đường hiệp hành. Do đó, Thượng Hội đồng này không chỉ mong đợi những phản hồi góp phần hỗ trợ Đại hội Thượng Hội đồng Giám mục được tổ chức tại Roma vào tháng 10 năm 2023, mà còn mong muốn thúc đẩy các Hội thánh địa phương sống tinh thần hiệp hành và cảm nghiệm điều đó trong suốt tiến trình này và cả tương lai phía trước”.[1]

Sau đây là một số tin tức nổi bật cho thấy sự tham gia tích cực vào tiến trình thỉnh ý cấp giáo phận cho Thượng Hội đồng của mọi thành phần Dân Chúa tại Giáo hội Việt Nam. Tiến trình này được thực hiện qua các bước: chuẩn bị và khai mạc; tìm hiểu và học hỏi; tổ chức các buổi thỉnh ý và lắng nghe; và cuối cùng là các cuộc hội nghị chia sẻ và đúc kết cấp giáo phận.

I. CHUẨN BỊ VÀ KHAI MẠC

Nhằm chuẩn bị cho tiến trình Thượng Hội đồng cấp giáo phận tại Giáo hội Việt Nam, Hội đồng Giám mục Việt Nam đã có cuộc họp trực tuyến vào ngày 03.11.2021. Qua cuộc họp này, Hội đồng Giám mục Việt Nam quyết định:

1. Thánh lễ khai mạc: Tất cả các giáo phận sẽ cử hành thánh lễ khai mạc Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận, do giám mục giáo phận chủ sự, vào Chúa nhật I Mùa Vọng, ngày 28 tháng 11 năm 2021.
2. Chủ đề mục vụ năm 2022: Hướng tới một Hội thánh hiệp hành: hiệp thông – tham gia – sứ vụ.
3. Logo của năm 2022: Logo chính thức của Văn phòng Tổng thư ký Thượng Hội đồng Giám mục.
4. Tùy theo tình hình cụ thể của các địa phương, mỗi giáo phận sẽ tiến hành việc gặp gỡ, lắng nghe, phân định theo hướng dẫn của Văn phòng Tổng thư ký Thượng Hội đồng Giám mục.
5. Các giáo phận sẽ gửi bản đúc kết của giáo phận về Văn phòng Thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam vào cuối tháng 8 năm 2022.[2]

Theo quyết định này, hầu hết các giám mục giáo phận Việt Nam đã long trọng khai mạc tiến trình Thượng Hội đồng Giám mục tại giáo phận của mình vào Chúa nhật I Mùa Vọng, ngày 28.11.2022.

Trong thánh lễ khai mạc tại Tổng Giáo phận Sài Gòn, Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng đã nhấn mạnh đến tầm quan trọng của việc mọi người ý thức và tham gia vào tiến trình Thượng Hội đồng với tinh thần hiệp hành. Ngài nói:

“Hiệp hành dành cho tất cả mọi người, không trừ một ai. Ai cũng cần phải hiệp hành. Nếu ai không dấn thân hiệp hành thì nhất định sẽ gây ra những thiệt hại sau đây:

– Giáo hội sẽ bị yếu đi: ‘Nếu con thuyền giáo phận có phân nửa số người không đồng lòng hiệp hành, gây chia rẽ, thì con thuyền ấy sẽ quay lòng vòng và có nguy cơ bị chìm… Chúa ban cho mỗi người một đặc sủng, hãy phát huy đặc sủng ấy để làm thay đổi môi trường…’

– Nhiều người sẽ rời bỏ Giáo hội: ‘Những người đau khổ sẽ thất vọng vì bị những tín hữu không hiệp hành khước từ, không an ủi yêu thương nâng đỡ họ…’

– Giáo hội có nguy cơ bị loại khỏi thế giới: ‘Thiếu hiệp hành sẽ khiến Giáo hội không mang lại ánh sáng và sự sống cho thế giới, nên thế giới không cần đến Giáo hội nữa…’”[3]

Trong thánh lễ khai mạc tại Tổng Giáo phận Huế, Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Chí Linh cho thấy một thực trạng bi thảm đang diễn ra trong Giáo hội và trên toàn thế giới: Đại dịch Covid-19, tệ nạn lạm dụng, sự chia rẽ, chiến tranh, văn hóa sự chết… Ngài xem tinh thần hiệp hành – đi cùng nhau – của Thượng Hội đồng chính là con đường đưa Giáo hội và thế giới ra khỏi bóng tối đau khổ để bước vào ánh sáng hạnh phúc và bình an.[4]

Tại Tổng Giáo phận Hà Nội, nhân dịp kỷ niệm 110 năm Công đồng Kẻ Sở (1912) và hướng đến 400 năm ngày các vị thừa sai đầu tiên đặt chân đến Thăng Long để rao giảng Tin mừng (1627 – 02/07 – 2027), Đức Tổng Giám mục Giuse Vũ Văn Thiên đã không chỉ thực hiện tiến trình Thượng Hội đồng tại Tổng Giáo phận Hà Nội mà còn triệu tập Công nghị cho Tổng Giáo phận. Trong thư mục vụ công bố triệu tập Công nghị ngày 17.11.2022, ngài viết: “Công nghị Tổng Giáo phận được tổ chức trùng hợp với Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI đang được cử hành ở cấp giáo phận. Đây là cơ hội thuận tiện để mọi thành phần Dân Chúa trong Tổng Giáo phận chúng ta sống tinh thần hiệp hành với ba chiều kích: hiệp thông, tham gia và sứ vụ mà Thượng Hội đồng đề ra. Công nghị giáo phận là sự nghiệp chung của gia đình Tổng Giáo phận. Mọi thành phần Dân Chúa là giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân đều được mời gọi với tất cả tâm huyết qua việc lắng nghe nhau, chân thành đóng góp ý kiến, nhất là cùng nhau cầu nguyện liên lỉ để xin Chúa Thánh Thần soi sáng, giúp chúng ta có những định hướng mục vụ phù hợp với thánh ý Chúa”[5]. Đồng thời, ngài cho thấy mục đích của Thượng Hội đồng về tính hiệp hành cũng rất phù hợp với mục đích của Công nghị Tổng Giáo phận Hà Nội, đó là:

– Nhìn lại quá khứ với tâm tình tạ ơn Thiên Chúa, tri ân các bậc tiền nhân về những hồng ân trọng đại đã nhận được từ xưa đến nay.

– Phân định những thách đố hiện tại với lăng kính đức tin.

– Canh tân cơ cấu tổ chức hành chính và những thực hành đức tin cho phù hợp với tâm thức của người tín hữu trong thời hiện đại.

– Đưa ra những định hướng mục vụ phù hợp giúp Dân Chúa sống đức tin trong bối cảnh xã hội mới, đồng thời hướng tới tương lai, thúc đẩy những hoạt động loan báo Tin mừng, bồi đắp nền văn minh tình thương tại quê hương Việt Nam[6].

II. TÀI LIỆU VÀ HỌC HỎI

1. Tài liệu

Ngày 07.9.2022, Tòa Thánh đã công bố Tài liệu chuẩn bị và Cẩm nang cho Thượng Hội đồng Giám mục thường lệ lần thứ XVI về tính hiệp hành[7]. Khi nhận được những tài liệu này, Ban Dịch thuật trực thuộc Hội đồng Giám mục Việt Nam đã nhanh chóng chuyển ngữ. Văn phòng Hội đồng Giám mục Việt Nam đã xuất bản và gửi đến cho hết các linh mục ở các giáo phận, để qua các ngài, tài liệu đã được đến với mọi người trong Dân Chúa.

Ngày 24.10.2021, Tài liệu chuẩn bị và Cẩm nang cho Thượng Hội đồng cũng được phổ biến trên trang mạng của Hội đồng Giám mục Việt Nam[8], và các kênh truyền thông giáo phận cũng tiếp tục phổ biến hai tài liệu quan trọng này. Bên cạnh đó, ý nghĩa logo chính thức của Thượng Hội đồng[9] và Kinh cầu cho Thượng Hội đồng Giám mục[10] cũng được chuyển ngữ và phổ biến.

2. Các phương thức trình bày và học hỏi

Thời gian đầu của tiến trình Thượng Hội đồng ở cấp giáo phận tại Việt Nam là việc phổ biến và học hỏi về chính Thượng Hội đồng, cũng như về tính hiệp hành mà Thượng Hội đồng nhắm tới. Phương pháp truyền thống mà hầu hết các giáo phận đều áp dụng đó là mở các buổi học hỏi và phát tài liệu. Tiêu biểu có Tổng Giáo phận Sài Gòn ngày 14.12.2021 đã tổ chức buổi hướng dẫn về tính hiệp hành cho các đại diện của các đoàn thể đang sinh hoạt trong Tổng Giáo phận. Thành phần tham dự có 300 người, trong đó gồm: Quý cha linh hướng, Ban Điều hành và những người nòng cốt của 30 đoàn thể Tông đồ giáo dân (10 người/đoàn thể)[11]. Và vào ngày 12.01.2022, Tổng Giáo phận đã tổ chức buổi học hỏi với chủ đề: “Người tu sĩ, cá nhân và cộng đoàn trong việc xây dựng một Giáo hội hiệp hành” do linh mục Giuse Nguyễn Văn Am, SDB trình bày. Các tham dự viên chính là những linh hoạt viên sẽ tổ chức thỉnh ý cho Thượng Hội đồng tại các dòng tu và tu hội của mình[12].

Bên cạnh đó, các giáo phận còn sáng tạo những phương pháp mới dựa vào các phương tiện truyền thông:

– Tổng Giáo phận Huế đã thực hiện loạt video 10 chủ đề của Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành: Đồng hành, lắng nghe, phát biểu, cử hành, đồng trách nhiệm trong sứ vụ, đối thoại trong Hội thánh và xã hội, với các hệ phái Kitô hữu khác, thẩm quyền và tham gia, biện phân và quyết định, tự đào tạo trong tiến trình hiệp hành[13]. Loạt video này trình bày chi tiết 10 chủ đề mà Thượng Hội đồng cần thỉnh ý Dân Chúa. 10 chủ đề này cũng được xem là những điểm quy chiếu, xét mình và giúp canh tân đời sống của mỗi Kitô hữu, mỗi cộng đoàn trong Giáo hội.

– Tại Giáo phận Long Xuyên, Nhóm Hiệp hành của Giáo phận đã có chương trình học hỏi về Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI qua loạt 16 bài “hỏi – thưa” rất ngắn gọn và dễ hiểu[14]. Đồng thời, Đức cha Giuse Trần Văn Toản mỗi tháng đều viết thư mục vụ trình bày các khía cạnh của tính hiệp hành và kêu gọi Dân Chúa trong Giáo phận sống tinh thần đó[15].

– Tại Giáo phận KonTum, linh mục Giuse Trần Ngọc Tín – Tiến sĩ Giáo luật – đã tóm kết tài liệu học hỏi về Thượng Hội đồng Giám mục trong một file PowerPoint rất rõ ràng và sinh động[16].

Hơn nữa, trong thời gian tìm hiểu và học hỏi này, nhiều giáo sĩ, tu sĩ và giáo dân đã tham gia viết bài để chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm về chủ đề hiệp hành. Nổi bật nhất có lẽ là bài viết của Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng: “Hiệp hành là lối sống của Hội thánh”. Trong bài viết, Đức Tổng Giám mục Giuse chia sẻ lại lời của Đức Giáo hoàng Phanxicô để chỉ ra ba việc mà mọi thành phần Dân Chúa cần làm trong tiến trình Thượng Hội đồng này:

– Gặp gỡ trực tiếp: cần gặp gỡ trực tiếp, mặt đối mặt, nhìn vào nhau và chia sẻ lịch sử của cuộc đời từng người… Mọi thứ sẽ thay đổi khi chúng ta có thể gặp gỡ Chúa và gặp gỡ nhau cách chân thành, không hình thức giả tạo, không tính toán, nhưng bằng con người thật của chúng ta.

– Lắng nghe: để thực sự là cuộc gặp gỡ, cần biết lắng nghe… giám mục, linh mục, tu sĩ, giáo dân – tất cả những người đã được rửa tội – mỗi người đều có quyền nói và cũng có bổn phận lắng nghe. Tránh những phản ứng giả tạo, nông cạn và đưa ra những giải đáp được đóng gói sẵn.

– Phân định: gặp gỡ và lắng nghe, nhưng không kết thúc ở đó và để lại mọi thứ như trước. Mọi sự phải được thay đổi. Lời Chúa soi sáng tận thâm tâm để mỗi người nhìn vào bên trong và khám phá ý định của Thiên Chúa về cuộc đời mình. Một người có thể nói ra những bức xúc hay những tổn thương trong tâm hồn, nhưng không phải để chấm dứt với những cay đắng giận hờn; trái lại, sau đó cần được Lời Chúa soi chiếu để bước sang một giai đoạn mới. Thượng Hội đồng phải là một tiến trình của sự phân định thiêng liêng, một sự phân định mang chiều kích Hội thánh, được thực hiện trong cầu nguyện và đối thoại với Lời Chúa. Không thể có hiệp hành nếu không có cầu nguyện và bầu khí thiêng liêng[17].

III. TỔ CHỨC CÁC BUỔI GẶP GỠ VÀ THỈNH Ý CHO THƯỢNG HỘI ĐỒNG

Ba việc cần làm nói trên đã được thực hiện cụ thể trong các buổi gặp gỡ và thỉnh ý cho Thượng Hội đồng tại mọi cấp độ và thành phần trong các giáo phận Việt Nam. Sau đây là một số cuộc gặp gỡ thỉnh ý tiêu biểu.

Giới trẻ Giáo hạt Vĩnh Phúc, Giáo phận Bắc Ninh, tổ chức buổi thỉnh ý hiệp hành vào Chúa nhật ngày 08.5.2022. Buổi gặp gỡ đã diễn ra sôi nổi với những đề tài được đưa ra cho người trẻ về: việc học giáo lý của thiếu nhi, vào đời, tân tòng, hôn nhân; và việc dạy giáo lý sao cho thiết thực và hiệu quả. Bên cạnh đó, các bạn trẻ cũng đã chia sẻ nhiều về vấn đề “ăn ở” trước hôn nhân của giới trẻ hiện nay. Các bạn trẻ đã không ngần ngại đưa ra những quan điểm và cách thức giải quyết vấn đề, cũng như đặt ra những suy tư để gửi về Ban Linh hoạt viên của Giáo phận, hầu mong đóng góp những điều nhỏ bé của mình mà làm cho Giáo hội ngày thêm phát triển[18].

Các buổi thỉnh ý hiệp hành cho các anh chị em đồng bào thiểu số tại Giáo xứ Thánh Phaolô (Giáo hạt Madagui), Giáo xứ Đạ Tông (Giáo hạt Đạ Tông) thuộc Giáo phận Đà Lạt[19]. Các buổi thỉnh ý diễn ra tuy rất đơn sơ nhưng cũng có thể nghe được những thao thức và nguyện vọng đặc trưng của anh chị em đồng bào dành cho Giáo xứ, Giáo phận và Giáo hội.

Cuộc gặp gỡ và thỉnh ý hiệp hành cũng được mở ra với các đại diện chính quyền và các chức sắc tôn giáo bạn. Nổi bật nhất là cuộc gặp gỡ tại Giáo phận Phú Cường diễn ra vào ngày 24.3.2022. Tham dự buổi gặp gỡ này có sự hiện diện của Đức cha Giuse Nguyễn Tấn Tước – Giám mục Giáo phận Phú Cường; quý cha trong Ban Linh hoạt viên hiệp hành giáo phận, cùng đại diện chính quyền các cấp của tỉnh Bình Dương và các anh chị em tôn giáo bạn thuộc tỉnh Bình Dương. Cuối buổi gặp gỡ, Đức cha Giuse đã chia sẻ với tất cả các anh chị em tôn giáo bạn về niềm vui buổi gặp gỡ, về tầm quan trọng của việc sống tinh thần hiệp hành, ngài nói: “Sống tinh thần hiệp hành, từ ngữ này mới mẻ, nó mang một ý là cùng đi chung, cùng nhau cất bước hành trình. Chúng ta mỗi người theo một đạo – đạo là đường – nên trên hành trình cuộc sống chúng ta luôn đi tới. Trên con đường mình đi đó có nhiều rắc rối, khó khăn và trở ngại, nhưng cái đẹp của nó chính là chúng ta cùng đi với nhau, không chỉ nắm tay nhau nhưng còn hiệp thông sâu xa ở bên trong. Sự hiệp thông này tích cực hơn nữa khi chúng ta cùng tham gia và cùng thực thi sứ vụ là xây dựng chân – thiện – mỹ”[20].

Ở cấp độ giáo hạt, có buổi thỉnh ý hiệp hành tại Giáo hạt Ngàn Sâu thuộc Giáo phận Hà Tĩnh. Buổi thỉnh ý này khác hơn so với các giáo hạt khác, đó là không có sự tham dự của các linh mục quản xứ trong giáo hạt. Vì thế các tham dự viên có thể mạnh dạn nêu lên những tiêu cực trong đời sống tại Giáo hội địa phương, từ đó tìm ra đường hướng, đóng góp tích cực để xây dựng và hướng tới một Giáo hội hiệp hành[21].

Buổi thỉnh ý hiệp hành tại cộng đoàn nhà mẹ Dòng Mến Thánh Giá Qui Nhơn diễn ra ngày 01.4.2022. Trước đó, Nhà dòng đã tổ chức các buổi học hỏi cho tất cả các chị em trong Dòng ở 14 vùng và 4 trung tâm huấn luyện qua cả hình thức gặp gỡ trực tiếp và online. Trong buổi thỉnh ý, Nhà dòng chia thành 9 nhóm nhỏ, năm nhóm Khấn sinh, ba nhóm Thanh tuyển và một nhóm Tiền tập để thực hiện thỉnh ý. Các thành viên trong nhóm cùng lắng nghe nhau và chia sẻ những cảm nghiệm đời sống đức tin của từng người. Buổi thỉnh ý đã đem lại nhiều hoa trái[22].

Đại Chủng viện Thánh Phanxicô Xaviê tổ chức gặp gỡ, thỉnh ý hiệp hành ngày 30.4.2022. Trong buổi sáng, quý thầy được lắng nghe các bài thuyết trình của quý cha trong Ban Đào tạo về Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI, hướng dẫn tổ chức hiệp hành cấp giáo phận và tổ chức các chương trình tại Chủng viện. Vào 14g30 cùng ngày, trong bầu khí cầu nguyện, quý thầy quây quần bên nhau theo hình thức tổ phụng vụ. Quý thầy đã gặp gỡ, lắng nghe Lời Chúa và lắng nghe nhau; đồng thời cũng chia sẻ thao thức hướng tới Thượng Hội đồng Giám mục[23].

Các linh mục là thành phần quan trọng nhất trong tiến trình tham gia thỉnh ý cho Thượng Hội đồng cấp giáo phận. Các ngài là nhân vật chính đứng ra tổ chức các buổi thỉnh ý cho các nhóm, các hội đoàn trong giáo xứ mình coi sóc. Và chính các ngài là yếu tố quan trọng trong việc canh tân đời sống Giáo hội, như lời các nghị phụ Công đồng Vatican II (1962-1965) đã xác định: “Việc canh tân toàn thể Hội thánh tùy thuộc phần lớn vào thừa tác vụ linh mục”[24]. Vì vậy, các buổi thỉnh ý hiệp hành dành cho các linh mục diễn ra rất nghiêm túc trong tất cả các giáo phận Việt Nam. Gần đây nhất là buổi thảo luận và thỉnh ý về hiệp hành của linh mục đoàn Giáo phận Bà Rịa. Sau phút khởi đầu giao hòa với Chúa qua bí tích Giải tội, quý cha và các phó tế được chia thành 5 nhóm, theo 5 giáo hạt, và cùng nhau bước vào giờ thảo luận. Cuộc thảo luận dựa vào “Thư gửi các linh mục về tiến trình hiệp hành” của Bộ Giáo sĩ và Thượng Hội đồng[25]. Có 5 ý chính được gợi ra từ lá thư này để cùng nhau thảo luận: Việc lắng nghe và thực hành Lời Chúa; việc lắng nghe và chấp nhận nhau trong tất cả các mối tương quan giữa mọi thành phần Dân Chúa trong giáo phận, giáo xứ; sinh hoạt giới, đặc biệt giới trẻ và giới thiếu nhi; sứ vụ loan báo Tin mừng và tái truyền giáo; những chương trình bác ái và việc gặp gỡ đối thoại với những anh chị em vùng ngoại biên. Việc thảo luận về 5 ý tưởng này đều hướng tới mục tiêu là đáp ứng câu hỏi của Văn phòng Thượng Hội đồng Giám mục thế giới: Việc hiệp hành hiện đang diễn ra thế nào trong Giáo hội địa phương của anh chị em? Thần Khí đang mời gọi chúng ta thực hiện thế nào?[26]

Cuộc thỉnh ý cho Thượng Hội đồng tại các giáo phận còn diễn ra theo hình thức online. Mọi người đều có thể góp ý theo dạng google forms. Với dạng thức mới này, cuộc thỉnh ý có được sự tham gia của rất nhiều người. Tiêu biểu cho hình thức này có Giáo phận Xuân Lộc[27] và Giáo phận Phan Thiết[28].

IV. CÁC HỘI NGHỊ ĐÚC KẾT CẤP GIÁO PHẬN

Cuối tháng 8.2022, là hạn định để các giáo phận gửi bản đúc kết góp ý cho Thượng Hội đồng về Văn phòng Thư ký Hội đồng Giám mục Việt Nam. Vì vậy, từ tháng 6 đến cuối tháng 7.2022, rất nhiều giáo phận đã tổ chức các Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng để đúc kết thành quả. Những Hội nghị toàn giáo phận này quy tụ được nhiều người tham gia và đại diện cho nhiều thành phần trong Dân Chúa.

Ngày 08.6.2022, Giáo phận Phát Diệm đã tổ chức Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng cấp giáo phận. Hội nghị có hơn 500 tham dự viên đại diện cho các dòng tu và các giới trong Giáo phận. Hội nghị có bảy bài tham luận được trình bày bởi bảy vị đại diện cho các giới trong Giáo phận. Ngoài ra, Ban Linh hoạt viên cũng tóm lược quá trình thỉnh ý hiệp hành ở cấp cơ sở trong suốt nửa năm vừa qua tại Giáo phận. Nhìn chung các buổi hiệp hành diễn ra đều tốt đẹp, chia sẻ trong tâm thế gặp gỡ, lắng nghe (chia sẻ) và phân định[29].

Từ ngày 14 đến ngày 19.6.2022, Giáo phận Phan Thiết đã tổ chức liên tục năm cuộc Hội nghị cấp giáo phận tại Trung tâm hành hương Đức Mẹ Tàpao cho: các linh mục và phó tế[30], Giới Gia trưởng và các đoàn thể (với hơn 700 tham dự viên)[31], Giới Hiền mẫu (với hơn 700 tham dự viên)[32], Caritas Phan Thiết[33], và liên tu sĩ (với hơn 400 tu sĩ nam nữ)[34].

Ngày 20.6.2022, Tổng Giáo phận Huế tổ chức Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận tại Nhà thờ Chính tòa Phủ Cam. Hội nghị có 180 tham dự viên, trong đó có đại diện Hội thánh Tin Lành, đại diện giới trí thức Công giáo, và đặc biệt có những đại diện của những anh chị em khuyết tật, nghèo khó, cô thế cô thân, hoặc đang sống trong những hoàn cảnh đặc biệt. Một điểm đáng lưu ý là tất cả các thành phần tham dự trong Hội nghị này không được sắp xếp vị trí chỗ ngồi theo trật tự ưu tiên thông thường, mà chỉ có vị trí ưu tiên cho các anh chị em có hoàn cảnh đặc biệt. Đó là hình ảnh đẹp của một đoàn Dân Thiên Chúa đa sắc màu, đa thế hệ với nhiều hoàn cảnh, cấp bậc khác nhau, nhưng mỗi người đều được đón tiếp với sự trân trọng, chân thành và quý mến như nhau[35].

Ngày 21.6.2022, Giáo phận Ban Mê Thuột tổ chức Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành tại Trung tâm Mục vụ Giáo phận. Thành phần tham dự Hội nghị gồm toàn thể các linh mục, các thầy phó tế, các thầy giúp xứ, Ban Cố vấn Dòng Nữ Vương Hòa Bình, các chú ứng sinh, thanh tuyển sinh, đại diện các hội dòng, đại diện giáo dân. Hội nghị cũng ghi nhận thêm nhiều đóng góp bổ sung cho tài liệu đúc kết của Giáo phận[36].

Ngày 27.06.2022, Giáo phận Thanh Hóa tổ chức Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận tại Tòa Giám mục Giáo phận. Hội nghị được diễn ra với 3 phần chính: Phần 1: Tổng kết lại những thảo luận, đề xuất của tiến trình hiệp hành cấp giáo xứ, giáo hạt; Phần 2: Trình bày và thảo luận về các nội dung đã được Đức cha và Ban Tư vấn đưa ra xoay quanh chủ đề của Thượng Hội đồng Giám mục thế giới: “Hội thánh hiệp hành là một cộng đoàn hiệp thông, tham gia và sứ vụ”; Phần 3: Thực thi tiến trình hiệp hành[37].

Ngày 01.7.2022, Giáo phận Đà Nẵng tổ chức Hội nghị với tên gọi “Điểm hẹn hiệp hành: Hiệp thông – tham gia – sứ vụ”. Hội nghị có 236 tham dự viên bao gồm giáo sĩ, tu sĩ nam nữ, giáo dân đại diện cho các giáo xứ, giáo họ và các ban ngành đoàn thể trong Giáo phận. Đức cha Giuse Đặng Đức Ngân chia sẻ: mặc dù Hội nghị chỉ kéo dài trong một ngày nhưng sẽ tiếp tục suy tư, bàn hỏi góp ý để có được nền tảng cần thiết cho Giáo phận có khả năng định hướng chương trình hiệp hành trong thời gian sắp tới, nhất là hướng tới việc kỷ niệm 60 năm thành lập Giáo phận (1963-2023)[38].

Ngày 02.7.2022, Tổng Giáo phận Sài Gòn tổ chức buổi gặp gỡ và tổng kết hiệp hành cấp giáo phận tại Trung tâm Mục vụ Tổng Giáo phận. Tham dự buổi gặp gỡ và tổng kết gồm có: Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng TGM TGP Sài Gòn; cha Inhaxiô Hồ Văn Xuân – Tổng đại diện TGP Sài Gòn; quý cha trong Ban Mục vụ; quý cha Trưởng và Phó hạt, quý cha đại diện các giáo hạt, Ban Đại diện tu sĩ; đại diện Ban Thường vụ Hội đồng Mục vụ giáo xứ, đại diện các đoàn thể và các giới trong Giáo phận, đại diện anh chị em di dân và ngoại kiều; anh chị em trong Nhóm Linh hoạt viên của Giáo phận. Tất cả những ý kiến đóng góp cho thấy sự khao khát, ước mong có được một Giáo hội hiệp hành như lòng Chúa mong ước[39].

Ngày 13.7.2022, Giáo phận Qui Nhơn tổ chức Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận tại Chủng viện Qui Nhơn. Hội nghị có sự chủ tọa của Đức cha Matthêô Nguyễn Văn Khôi – Giám mục Giáo phận; và sự tham dự của cha Giuse Trương Đình Hiền – Tổng đại diện Giáo phận; quý cha hạt trưởng; quý cha trong Giáo phận; đại diện các dòng tu; chủng sinh; đại diện Hội đồng Giáo xứ; các hội đoàn và các giới trong toàn Giáo phận với hơn 300 tham dự viên[40].

Ngày 19.7.2022, Giáo phận Thái Bình tổ chức Đại Công hội hướng đến Thượng Hội đồng Giám mục năm 2023. Mục đích của Đại Công hội này là để tổng kết lại quá trình công hội cấp giáo xứ và giáo hạt trong thời gian qua, đồng thời đưa ra bản đúc kết của toàn Giáo phận. Đại Công hội được tổ chức tại Trung tâm Lòng Chúa Thương Xót An Lạc với sự tham dự đông đủ mọi thành phần Dân Chúa trong toàn Giáo phận: từ giám mục, linh mục, tu sĩ, chủng sinh cho đến đại diện của các giáo xứ và hội đoàn trong toàn Giáo phận[41].

Ngày 24.7.2022, Giáo phận Xuân Lộc tổ chức Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI cấp giáo phận tại Tòa Giám mục Giáo phận. Tham dự Hội nghị có Đức cha Gioan Đỗ Văn Ngân – Giám mục Giáo phận; cha Đaminh Nguyễn Tuấn Anh – Tổng đại diện; Đức Ông Vinh Sơn Nguyễn Văn Tú – nguyên Tổng đại diện; quý cha hạt trưởng, quý cha, quý bề trên các hội dòng, các đại biểu đại diện tu sĩ, giáo dân thuộc các hội đoàn, hiệp hội trong Giáo phận[42].

Cách riêng, Tổng Giáo phận Hà Nội tổ chức Công nghị cho Tổng Giáo phận trong suốt năm 2022. Tổng Giáo phận sẽ tổ chức 27 Hội nghị với những chủ đề khác nhau. Đến ngày 30.7.2022, Tổng Giáo phận đã tổ chức được 16 cuộc hội nghị với các chủ đề: Đời sống linh mục Tổng Giáo phận Hà Nội; Giới trẻ – đức tin và cuộc sống; Tu sĩ với cộng đoàn giáo xứ; Thừa tác viên và người lãnh nhận bí tích; Tầm quan trọng của giáo lý trong đời sống đức tin; Đồng hành với gia đình trước những thách đố của thời đại; Bác ái xã hội: nghề hay sứ mạng; Đời sống sinh viên; Truyền giáo là chia sẻ kinh nghiệm về Thiên Chúa tình yêu; Đời sống ca viên và chuẩn mực thánh nhạc, “Lắng nghe bằng trái tim”; Nền nhân bản toàn diện và liên đới; Tại sao lại tham gia hội đoàn?; Linh mục trong tiến trình đào tạo – offiine; Giữ gìn và xây dựng cơ sở vật chất; Giáo trình giáo lý; Xây dựng đường hướng mục vụ hôn nhân gia đình trong thời đại mới…[43]

LỜI KẾT

Một số tin tức về thỉnh ý hiệp hành kể trên không thể nào diễn tả hết mức độ và tầm vóc của tiến trình thỉnh ý hiệp hành tại Giáo hội Việt Nam. Thật vậy, hơn nửa năm qua, các giáo phận Việt Nam đã tổ chức hàng trăm cuộc hội nghị, hàng ngàn cuộc gặp gỡ thỉnh ý cho Thượng Hội đồng. Chính qua các cuộc gặp gỡ, chia sẻ, lắng nghe và thỉnh ý trên mà tinh thần và lối sống hiệp hành tràn ngập trong các giáo phận, giáo xứ, các đoàn thể, các cộng đoàn dòng tu, tu hội… đến với từng tín hữu. Đây chính là hoa trái mà Thượng Hội đồng mong đợi. Thật vậy, “mục đích của Thượng Hội đồng, cũng như của cuộc thỉnh ý này, không nhằm tạo ra các tài liệu, mà là ‘để gieo mầm ước mơ, rút ra các lời tiên tri và thị kiến, cho phép hy vọng nảy nở, khơi dậy niềm tin, băng bó các vết thương, cùng nhau đan kết các mối tương quan, đánh thức bình minh hy vọng, học hỏi lẫn nhau và mang lại một khả năng sáng tạo giúp khai mở trí tuệ, sưởi ấm trái tim, tiếp thêm sức mạnh cho đôi tay’”[44].

Từ “hiệp hành” vốn là từ mới trong tiếng Việt nhưng trong thời gian qua thật sự đã trở nên rất quen thuộc đối với mỗi tín hữu Việt Nam. Hy vọng rằng tinh thần và lối sống hiệp hành cũng được đón nhận và trở nên quen thuộc như vậy trong mọi thành phần Dân Chúa, nhờ đó Giáo hội Việt Nam sẽ từng bước trở thành một Giáo hội hiệp hành: hiệp thông, tham gia và sứ vụ.

Trích Bản tin Hiệp Thông / HĐGMVN, Số 131 (Tháng 9 & 10 năm 2022)

[1] Thượng Hội đồng Giám mục, Cẩm nang cho Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/cam-nang-cho-thuong-hoi-dong-giam-muc-ve-tinh-hiep-hanh-42941#_Toc86001792, đăng ngày 24.10.2021

[2] Hội đồng Giám mục Việt Nam, Thông báo về tiến trình tham gia Thượng Hội đồng Giám mục tại các giáo phận, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/hoi-dong-giam-muc-viet-nam-thong-bao-ve-tien-trinh-tham-gia-thuong-hoi-dong-giam-muc-tai-cac-giao-phan-44032, đăng ngày 10.11.2021

[3] Tóc Ngắn, Thượng Hội đồng Giám mục cấp Giáo phận: Thánh lễ khai mạc tại Sài Gòn, tại https://tgpsaigon.net/bai-viet/thuong-hoi-dong-giam-muc-cap-giao-phan-thanh-le-khai-mac-tai-sai-gon-64683, đăng ngày 28.11.2021

[4] Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Chí Linh, Thánh lễ khai mạc Thượng Hội Đồng Giám mục thế giới tại TGP Huế, tại https://youtu.be/jKRzg9cSSrk, đăng ngày 28.11.2021

[5] Tổng Giám mục Giuse Vũ Văn Thiên, Thư mục vụ: Triệu tập công nghị Tổng Giáo phận kỷ niệm 110 năm Công đồng Kẻ Sở, tại https://www.tonggiaophanhanoi.org/thu-muc-vu-trieu-tap-cong-nghi-tong-giao-phan-ky-niem-110-nam-cong- dong-ke-so/, đăng ngày 17.10.2021

[6] X. Tổng Giám mục Giuse Vũ Văn Thiên, Thư mục vụ: Triệu tập công nghị Tổng Giáo phận kỷ niệm 110 năm Công đồng Kẻ Sở, tại https://www.tonggiaophanhanoi.org/thu-muc-vu-trieu-tap-cong-nghi-tong-giao-phan-ky-niem-110-nam-cong-dong-ke-so/, đăng ngày 17.10.2021

[7] Courtney Mares, Tòa Thánh công bố các tài liệu chuẩn bị cho Thượng Hội đồng Giám mục, theo Catholic News Agency, Duc Trung Vu, CSsR chuyển ngữ tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/toa-thanh-cong-bo-cac-tai-lieu-chuan-bi-cho-thuong-hoi-dong-giam-muc-42649, đăng ngày 08.9.2022

[8] Tài liệu chuẩn bị, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tai-lieu-chuan-bi-thuong-hoi-dong-giam-muc-lan-thu-xvi-42903, đăng ngày 18.10.2021; Cẩm nang cho Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/cam-nang-cho-thuong-hoi-dong-giam-muc-ve-tinh-hiep-hanh-42941, đăng ngày 24.10.2021

[9] Thượng Hội đồng Giám mục, Ý nghĩa Logo chính thức của Thượng Hội đồng Giám mục về con đường hiệp hành, Văn Việt chuyển ngữ từ synod.va, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/y-nghia-logo-chinh-thuc-cua-thuong-hoi-dong-giam-muc-ve-con-duong-hiep-hanh-44116, đăng ngày 26.11.2022

[10] Thượng Hội đồng Giám mục, Kinh cầu cho Thượng Hội đồng Giám mục 2023, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/kinh-cau-cho-thuong-hoi-dong-giam-muc-2023-44033, đăng ngày 10.11.2022

[11] Tiến Hương, Tổng Giáo phận Sài Gòn: Hướng dẫn về tính hiệp hành trong Hội thánh cho Ban Đại diện các đoàn thể Tông đồ giáo dân, tại https://tgpsaigon.net/bai-viet/tong-giao-phan-sai-gon-huong-dan-ve-tinh-hiep-hanh-trong-hoi-thanh-cho-ban-dai-dien-cac-doan-the-tong-do-giao-dan-64762, đăng ngày 14.12.2022

[12] Linh mục Giuse Nguyễn Văn Am SDB, Học hỏi về Thượng Hội đồng Giám mục: Lắng nghe – phân định- tiến tới, tại https://www.youtube.com/watch?v=F7SVaS-N8U, đăng ngày 12.01.2022

[13] Truyền thông Tổng Giáo phận Huế, video 10 chủ đề của Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành, được tổng hợp tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tgp-hue-video-10-chu-de-cua-thuong-hoi-dong-giam-muc-ve-tinh-hiep- hanh-46090.

[14] Nhóm Hiệp hành Giáo phận Long Xuyên, Chương trình học hỏi về Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI – năm 2023, tại http://www.giaophanlongxuyen.org/tin-tuc/chuong-trinh-hoc-hoi-ve-thuong-hoi-dong-giam-muc-16bai-1.html, đăng ngày 06.12.2021

[15] Đức cha Giuse Trần Văn Toản, Thư mục vụ Giáo phận Long Xuyên, tại https://www.youtube.com/playlist?list=PLU43dY2h6gPunsc9qf7l79zL2rZIhXiZ

[16] Linh mục Giuse Trần Ngọc Tín, PowerPoint tài liệu học hỏi về Thượng Hội đồng Giám mục thường lệ lần XVI, tại https://giaophankontum.com/tin-tuc/giao-phan-kontum/tai-lieu-hoc-hoi-ve-giao-hoi-hiep-hanh, đăng ngày 18.01.2022

[17] Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng, Hiệp hành là lối sống của Hội thánh, tại https://www.tgpsaigon.net/bai-viet/hiep-hanh-la-loi-song-cua-hoi-thanh-64898, đăng ngày 06.01.2022

[18] Truyền thông Giáo xứ Yên Mỹ, Giáo hạt Vĩnh Phúc: Giới trẻ hiệp hành với chủ đề “Thiên Chúa là tình yêu”, tại https://giaophanbacninh.org/giao-hat-vinh-phuc-gioi-tre-hiep-hanh-voi-chu-de-thien-chua-la-tinh-yeu/, đăng ngày 08.5.2022

[19] Truyền thông Giáo phận Đà Lạt, Buổi thỉnh ý hiệp hành Giáo xứ Thánh Phaolô, Giáo hạt Madagui, tại https://giaophandalat.org/tin-tuc/buoi-thinh-y-hiep-hanh-giao-xu-thanh-phaolo-giao-hat-madaguoi-0852022.html, đăng ngày 08- 5-2022; Buổi thỉnh ý hiệp hành Giáo họ Đạ Long, Giáo xứ Đạ Tông, Giáo hạt Đạ Tông, tại https://giaophandalat.org/tin-tuc/buoi-thinh-y-hiep-hanh-giao-ho-da-long-giao-xu-da-tong-giao-hat-da-tong.html, đăng ngày 11.6.2022

[20] Truyền thông Giáo phận Phú Cường, Cuộc gặp gỡ và trao đổi mang tính hiệp hành với các chức sắc tôn giáo tại Giáo phận Phú Cường, tại https://giaophanphucuong.org/tin-giao-phan/cuoc-gap-go-va-trao-doi-mang-tinh-hiep-hanh-voi-cac-chuc-sac-ton-giao-tai-giao-phan-phu-cuong-29121.html, đăng ngày 28.3.2022

[21] Truyền thông Giáo phận Hà Tĩnh, Thỉnh ý hiệp hành tại Giáo hạt Ngàn Sâu, tại https://giaophanhatinh.com/thinh-y-hiep-hanh-tai-giao-hat-ngan-sau.htdiocese, đăng ngày 13.5.2022

[22] Dòng Mến Thánh Giá Qui Nhơn, Thỉnh ý hiệp hành tại cộng đoàn nhà mẹ Mến Thánh Giá Qui Nhơn, tại https://gpquinhon.org/q/dong-mtg-qui-nhon/thinh-y-hiep-hanh-tai-cong-doan-nha-me-men-thanh-gia-qui-nhon-5272.html, đăng ngày 04.4.2022

[23] Truyền thông Giáo phận Vinh, Đại Chủng viện Thánh Phanxicô Xaviê tổ chức gặp gỡ, thỉnh ý hiệp hành, tại http://gpvinh.com/dai-chung-vien-thanh-phanxico-xavie-to-chuc-gap-go-thinh-y-hiep-hanh-15330, đăng ngày 03.5.2022

[24] Công đồng Vaticanô II, Sắc lệnh về đào tạo linh mục – Optatam Totius, phần mở đầu

[25] Bộ Giáo sĩ và Thượng Hội đồng, Thư gửi các linh mục về tiến trình hiệp hành, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/bo-giao-si-va-thuong-hoi-dong-thu-gui-cac-linh-muc-ve-tien-trinh-hiep-hanh-44715, đăng ngày 21.3.2022

[26] Truyền thông Giáo phận Bà Rịa, Giáo phận Bà Rịa: Linh mục đoàn tổ chức thảo luận và thỉnh ý về hiệp hành, tại https://www.giaophanbaria.org/tin-giao-phan/2022/07/06/giao-phan-ba-ria-linh-muc-doan-to-chuc-thao-luan-va-thinh-y-ve-hiep-hanh.html, đăng ngày 06.7.2022

[27] Linh mục Đaminh Nguyễn Tuấn Anh, Thư gửi Cộng đoàn Dân Chúa Giáo phận Xuân Lộc về việc tham gia tiến trình thỉnh ý, tại http://giaophanxuanloc.net/thuong-hoi-dong-giam-muc/thu-gui-cong-doan-dan-chua-giao-phan-xuan-loc-ve-viec-ve-viec-tham-gia-tien-trinh-thinh-y-18697.html, đăng ngày 11.5.2022

[28] Giáo phận Phan Thiết, Mẫu thỉnh ý Dân Chúa Giáo phận Phan Thiết, https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSdi0JERkClx-jbF-rOOwaqLJJ9BaNkmrb0p99vbSQqz9Sp-oA/viewform.

[29] Ban Truyền thông Giáo phận Phát Diệm, Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận: cùng nhau lắng nghe, tại https://phatdiem.org/hiep-hanh-huong-toi-nam-thanh-giao-phan/hoi-nghi-tien-thuong-hoi-dong-giam-muc-cap-giao-phan-cung-nhau-lang-nghe.html, đăng ngày 08.6.2022

[30] Truyền thông Giáo phận Phan Thiết, Hiệp hành cấp giáo phận – linh mục đoàn, ngày 14.6.2022, tại http://gpphanthiet.com/vi/news/nam-hiep-hanh/hiep-hanh-cap-giao-phan-linh-muc-doan-10261.html

[31] Truyền thông Giáo phận Phan Thiết, Hiệp hành cấp giáo phận: Giới Gia trưởng và các đoàn thể, tại http://gpphanthiet.com/vi/news/nam-hiep-hanh/hiep-hanh-cap-giao-phan-gia-truong-va-cac-doan-the-10271.html, đăng ngày 16.6.2022.

[32] Truyền thông Giáo phận Phan Thiết, Hiệp hành cấp giáo phận: Giới Hiền mẫu, tại http://gpphanthiet.com/vi/news/nam-hiep-hanh/hiep-hanh-cap-giao-phan-gioi-hien-mau-10275.html, đăng ngày 17.6.2022

[33] Truyền thông Giáo phận Phan Thiết, Hiệp hành cấp giáo phận: Caritas Phan Thiết, tại http://gpphanthiet.com/vi/news/nam-hiep-hanh/hiep-hanh-cap-giao-phan-caritas-phan-thiet-10280.html, đăng ngày 18.6.2022

[34] Truyền thông Giáo phận Phan Thiết, Hiệp hành cấp giáo phận: Liên tu sĩ, tại http://gpphanthiet.com/vi/news/nam-hiep-hanh/hiep-hanh-cap-giao-phan-lien-tu-si-10283.html, đăng ngày 19.6.2022

[35] Ban Linh hoạt viên Tổng Giáo phận Huế, Tiền Thượng Hội đồng Giáo phận tại Tổng Giáo phận Huế, tại http://tonggiaophanhue.org/hoi-thanh-hiep-hanh/tien-thuong-hoi-dong-giao-phan-tai-tong-giao-phan-hue-ngay-20-6-2022/, đăng ngày 20.6.2022

[36] Vũ Đình Bình, Giáo phận Ban Mê Thuột: Hội nghị “Tiền Thượng Hội đồng Giám mục về tính hiệp hành”, tại http://gpbanmethuot.com/giao-phan-ban-me-thuot/hoi-nghi-tien-thdgm-ve-hiep-hanh-64890.html, đăng ngày 21.6.2022

[37] Ban Truyền thông Giáo phận Thanh Hóa, Giáo phận Thanh Hóa: Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục cấp giáo phận, tại http://giaophanthanhhoa.net/tin-giao-phan/giao-phan-thanh-hoa-hoi-nghi-tien-thuong-hoi-dong-giam-muc-cap-giao-phan-tien-trinh-hiep-hanh-lan-iii-40665.html, đăng ngày 27.6.2022

[38] Ban Truyền thông Giáo phận Đà Nẵng, Công nghị Giáo phận Đà Nẵng, tại https://www.giaophandanang.org/cong-nghi-giao-phan-da-nang.html, đăng ngày 04.7.2022

[39] Tiến Hương, Tổng Giáo phận Sài Gòn: Buổi gặp gỡ hiệp hành, tại https://tgpsaigon.net/bai-viet/tong-giao-phan-sai-gon-buoi-gap-go-hiep-hanh-ngay-2-7-2022-66745, đăng ngày 02.7.2022

[40] Ban Truyền thông Giáo phận Qui Nhơn, Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục thế giới XVI tại Giáo phận Qui Nhơn, tại https://gpquinhon.org/q/tin-tuc/hoi-nghi-tien-thuong-hoi-dong-giam-muc-the-gioi-xvi-tai-giao-phan-qui-nhon-5474.html, đăng ngày 13.7.2022

[41] Ban Truyền thông Giáo phận Thái Bình, Giáo phận Thái Bình: Đại Công hội hướng đến Thượng Hội đồng Giám mục 2023, tại http://giaophanthaibinh.org/giao-phan-thai-binh-dai-cong-hoi-huong-den-thuong-hoi-dong-giam-muc-2023.html, đăng ngày 19.7.2022

[42] Nt. Teresa Ngọc Lễ OP, Hội nghị Tiền Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI cấp giáo phận tại TGM. Xuân Lộc, tại http://giaophanxuanloc.net/tin-giao-phan/hoi-nghi-tien-thuong-hoi-dong-giam-muc-lan-thu-16-cap-giao-phan-tai-tgm-xuan-loc-19024.html, đăng ngày 25.7.2022

[43] Truyền thông Tổng Giáo phận Hà Nội, Bản tin Công nghị, tại https://www.tonggiaophanhanoi.org/trang-cong-nghi-tgp-ha-noi-2022/

[44] Thượng Hội đồng Giám mục, Tài liệu chuẩn bị Thượng Hội đồng Giám mục lần thứ XVI, tại https://hdgmvietnam.com/chi-tiet/tai-lieu-chuan-bi-thuong-hoi-dong-giam-muc-lan-thu-xvi-42903#_ftnref23