Đức Thánh Cha Phanxicô vừa tháo những hình phạt giáo luật cho linh mục Ernesto Cardenal người Nicaragua sau 35 năm bị huyền chức bởi Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II. Sau đây là một số thông tin liên quan đến hoàn cảnh dẫn đến hình phạt của cha Cardenal.
Cha Ernesto đã bị huyền chức, hay bình dân gọi là treo chén, bởi Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II năm 1984 vì vi phạm giáo luật Công giáo về việc tham gia chính trị. Điều 285 khoản 3 viết: “Cấm các giáo sĩ giáo sĩ đảm nhận những chức vụ công quyền bao hàm sự tham gia vào việc hành sử quyền bính dân sự”. Giáo Hội giải thích việc “hành sử quyền bình dân sự” là những vị trí chính trị liên quan đến hệ thống lập pháp, tư pháp và hành pháp. Điều này không có luật trừ.
Cha Ernesto là một nhà thơ và là một nhà hoạt động tích cực của thần học giải phóng theo chủ nghĩa Marxist. Cha đã tích cực cộng tác với phong trào cách mạng Mặt trận Giải phóng Dân tộc Sandinista, kết thúc chế độ độc tài của tổng thống Anastasio Somoza. Cha được bổ nhiệm làm Bộ trưởng Bộ Văn hoá cùng ngày đảng Sandinista chiến thắng 19/7/1979, và tiếp tục giữ chức vụ này cho đến 1987.
Trong thời gian đó, một số linh mục khác cũng bị huyền chức vì cùng một lý do, bao gồm cả người em là linh mục Dòng Tên Fernando. Cha Fernando rời bỏ chính trị năm 1990 và được nhận lại vào Dòng Tên năm 1997.
Thời kỳ những năm 60s tại Châu Mỹ Latinh với sự nghèo đói và khoảng cách giàu nghèo quá lớn đã làm nảy sinh trong Giáo Hội phong trào thần học giải phóng. Các thần học gia giải phóng đọc và giải thích Thánh Kinh cũng như các chân lý đức tin từ cái nhìn của người nghèo bị áp bức, với mong mỏi được giải phóng khỏi bất công xã hội.
Các thần học gia giải phóng đã cung cấp những cách nhìn và lối diễn giải độc đáo về các chân lý đức tin; đóng góp lớn vào kho tàng phong phú của lịch sử thần học và vào truyền thống sống động của Giáo Hội.
Tuy nhiên, Toà Thánh hay lưu ý các thần học gia thuộc trường phái này, rằng tuy quả thật Đức Kitô có thể được gọi là Đấng giải phóng, nhưng Ngài giải phóng con người cách toàn diện, nhất là về mặt thiêng liêng, chứ không chỉ về mặt vật chất và xã hội.
Việc áp dụng quan điểm Marxist vào trong phân tích xã hội cũng bị nghi ngại là phiếm diện, không lột tả đầy đủ thực tại xã hội loài người. Quan điểm giải phóng thiên về đấu tranh giai cấp cũng bị nghi ngại là gây đau thương và sự dữ nhiều hơn là mang màu sắc của ân sủng giải thoát đến từ Đức Kitô.
Trong chuyến viếng thăm đầy khó khăn tại Nicaragua, ngày 4/3/1983 tại phi trường Managua, Đức Thánh Cha Gioan Phaolô II đã từ chối cha Ernesto hôn nhẫn và Đức Thánh Cha đã lớn tiếng lặp lại hai lần: “Cha phải lập tức tuân theo quy luật của Giáo Hội.” Bức hình chụp Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II nhìn, cùng chỉ tay một cách nghiêm khắc đối với cha Ernesto, lúc đó đang quỳ và cười, trở nên nổi tiếng khắp thế giới. Sau nhiều lần cảnh cáo bởi Vatican nhưng không thành công, vài tháng sau đó, vạ huyền chức đối với cha Ernesto đã được đưa ra.
Hiện tại, cha Ernesto Cardenal 94 tuổi, bị bệnh và đang được điều trị tại Bệnh viện Managua. Hôm 18/2, Đức Tổng Giám mục Waldemar Sommertag, Sứ thần Toà Thánh tại Nicaragua, đã ra thông cáo viết rằng: “Đức Thánh Cha Phanxicô với lòng nhân từ tháo bỏ những hình phạt giáo luật đối với linh mục Ernesto Cardenal, chấp nhận thỉnh nguyện được gửi gần đây qua Đại diện Tông toà tại Nicaragua để được phép thi hành lại sứ vụ linh mục.”
Tổng Giám mục Sommertag không nói chính xác vạ huyền chức được tháo gỡ khi nào. Nhưng Đức Giám mục phụ tá Giáo phận Manugua, Silvio Jose Baez đã nói đến điều này khi ngài chụp hình với cha Cardenal và đưa lên tweeter hôm 15/2. Đức Giám mục Silvio viết rằng: “Hôm nay tôi thăm người bạn linh mục của tôi tại bệnh viện, cha Ernesto Cardenal. Tôi đã nói chuyện với ngài vài phút trước. Sau khi cầu nguyện với ngài, tôi đã quỳ xuống bên cạnh giường của ngài và xin ngài chúc lành với tư cách là một linh mục của Giáo Hội Công giáo. Ngài đã vui vẻ đồng ý.”
Vào năm 2017, trong một cuộc phỏng vấn, ông Cardenal nói rằng, việc treo chén vẫn còn đó và ông không quan tâm nó có được gỡ hay không. Tuy nhiên, thông cáo thông báo việc tháo gỡ vạ đã đề cập đến việc thay đổi lập trường của ông đã thay đổi kể từ cuộc phỏng vấn 2017 đó.
Sứ thần Toà Thánh đã viếng thăm cha Ernesto nhiều lần trong những tuần gần đây. Đức Sứ thần tiết lộ rằng, hôm 2/2 vừa qua, tại nhà của cha Ernesto, sau một cuộc trò chuyện riêng sâu xa, chân thành và cởi mở khoảng nửa tiếng, ngài được cha Ernesto bày tỏ ước nguyện được tái nhận sứ vụ linh mục.
Tấm ảnh lịch sử đã được chụp hôm 18/2. Cha Ernesto già và đang trên giường bệnh của bệnh viện, đeo dây stola xanh dâng lễ. Đức Tổng Giám mục Sommertag đã đồng tế trong thánh lễ đặc biệt cùng với vị linh mục dâng thánh lễ đầu tiên sau 35 năm.
Văn Yên, SJ
